ظرفیت‌سازی نهادی و تأثیر آن بر توسعه پایدار: تجربیات موفق در ایران و جهان

مقدمه:

در دنیای مدرن، توسعه پایدار به یکی از مهم‌ترین چالش‌های جوامع تبدیل شده است. ظرفیت‌سازی نهادی به‌عنوان یک فرایند و وسیله مؤثر می‌تواند نقش مهمی در ارتقای مهارت‌ها و دانش جوامع محلی در مدیریت منابع محیطی و طبیعی ایفا کند. این فرآیند به‌وسیله نهادها و سازمان‌های محلی و با هدف ارتقای فرصت‌های مشارکت عمومی بر اساس فعالیت‌های روزانه شکل می‌گیرد. هدف این مقاله بررسی و تحلیل تجارب موفق ظرفیت‌سازی نهادی در سطوح مختلف و نقش آن در توسعه پایدار است.

تحلیل:

ظرفیت‌سازی نهادی نه‌تنها به بهبود مهارت‌ها و دانش کنشگران محلی کمک می‌کند، بلکه زمینه‌ساز ایجاد همکاری‌های مؤثر بین سازمان‌های محلی و جامعه نیز می‌باشد. بر اساس مطالعه‌ای که فرجی‌راد و کاظمیان در سال 1391 در شهرستان‌های بوکان و ارومیه انجام داده‌اند، مشخص شد که تقویت شبکه‌های همکاری و مشارکت جامعه محلی به بهبود شاخص‌های توسعه پایدار منطقه‌ای منجر شده است. این تحقیق نشان‌دهنده آن است که توانمندسازی محلی با تمرکز بر ظرفیت‌سازی نهادی می‌تواند نتایج ملموس و موفقیت‌آمیزی را در پی داشته باشد.

در سطح شهری، تجربه شهر پورتلند در ایالات متحده نمونه‌ای موفق از ظرفیت‌سازی نهادی به شمار می‌آید. در این شهر، دفاتر محله با هدف تقویت سازمان‌های اجتماع‌محور تأسیس شدند. این روند به همراه اصلاح ساختارهای مدیریت شهری، افزایش مشارکت شهروندان در تصمیم‌گیری‌های اجتماعی را به دنبال داشت و در نتیجه بهبود کیفیت زندگی شهری را رقم زد.

در زمینه مدیریت منابع طبیعی، می‌توان به برنامه مدیریت یکپارچه منابع آب در حوضه رودخانه راین اشاره کرد. این برنامه با ایجاد ساختارهای نهادی فراملی و توسعه ظرفیت‌های فنی و انسانی، به تدوین چارچوب‌های قانونی مشترک دست یافت. این تلاش‌ها به مدیریت پایدار منابع آب در کشورهای حوضه کمک شایانی کرد و نشان دهنده اهمیت ظرفیت‌سازی نهادی در تحقق نتایج موفق برای توسعه پایدار است.

به‌علاوه، این ظرفیت‌سازی نباید تنها در سطح دولتی و نهادهای محلی مشخص شود، بلکه باید به صورت فراگیر در تمامی سطوح جامعه، از جمله نهادهای غیر دولتی و سمن‌ها نیز به اجرا درآید. در نهایت، پایداری این فرآیند مستلزم شناخت و توجه به ظرفیت‌های درون‌زا و مزیت‌های رقابتی هر منطقه است که می‌تواند به توسعه پایدار محلی منجر شود.

نتیجه‌گیری:

نظریه ظرفیت‌سازی نهادی به‌عنوان یک چارچوب بنیادین می‌تواند به جوامع محلی کمک کند تا با همکاری مؤثر به مدیریت پایدار منابع و بهبود کیفیت زندگی دست یابند. تجربیات موفق در ایران و سایر نقاط جهان، از جمله پورتلند و حوضه رودخانه راین، نشان‌دهنده این است که ایجاد ساختارهای نهادی مناسب، لازم است تا زمینه لازم برای مشارکت عمومی و بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی فراهم گردد. به‌ویژه، ضروری است که طرح‌های ظرفیت‌سازی بر اساس نیازها و خصوصیات محلی طراحی شوند و از تجارب موفق جهانی بهره ببرند.

مراجع و ماخذ:

1. فرجی‌راد، م.، و کاظمیان، س. (1391). بررسی توسعه ظرفیت نهادی در شهرستان‌های بوکان و ارومیه. مجله جغرافیا و توسعه پایدار.
2. Newell, P. (2020). Implementing Integrated Resource Management: A Transboundary Approach. Journal of Water Resource Management, 34(7), 1250-1265.
3. Schilling, J. (2019). The Importance of Community Engagement in Urban Planning: A Case Study of Portland. Urban Planning Journal.