ارتباط دیالکتیک و ظرفیت‌سازی نهادی در شهرسازی

 

دیالکتیک (به یونانی: διαλεκτική) به معنای مباحثه و مناظره است 

 و یکی از روش‌های فلسفه و نظریه‌ای دربارهٔ سرشت منطق است. پیشینهٔ روش دیالکتیکی به یونان باستان و به‌طور مشخص به نظریات سقراط بازمی‌گردد¹.

انواع دیالکتیک

1. دیالکتیک سقراطی:

   • سقراط از این روش برای رفع اشتباه و رسیدن به حقیقت استفاده می‌کرد. او با پرسش‌های مداوم، طرف مقابل را به چالش می‌کشید تا به نتیجه‌ای منطقی برسد¹.

2. دیالکتیک افلاطونی:

   • افلاطون دیالکتیک را به عنوان روشی برای دستیابی به شناخت حقیقی معرفی کرد. او معتقد بود که از طریق انتهاج عقلی و عشق به حقیقت می‌توان به درک کلیات یا مُثُل رسید¹.

3. دیالکتیک هگلی:

   • هگل با تکیه بر نظریات هراکلیتوس، منطق و روش مخصوص خود را دیالکتیک نامید. او معتقد بود که تضاد و تناقض شرط تکامل فکر و طبیعت است و پیوسته ضدی از ضد دیگری تولید می‌شود¹.

4. ماتریالیسم دیالکتیکی:

   • در مکاتب مارکسیسم و لنینیسم، دیالکتیک به معنای حرکت و تحول در تمام جنبه‌های مادی، اجتماعی، اقتصادی، اخلاقی و طبیعی به کار می‌رود. مارکس و انگلس نظرات مادی خود را براساس منطق هگل تشریح و تبیین کردند و از همین‌جا بود که ماتریالیسم دیالکتیک به وجود آمد¹.

 

 بررسی چگونگی تعامل و تضاد میان نهادها، ساختارها و فرآیندهای شهری می‌پردازد. دیالکتیک به عنوان یک روش فلسفی، به تحلیل تضادها و تناقض‌ها در فرآیندهای اجتماعی و اقتصادی می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این تضادها می‌توانند به توسعه و تغییر منجر شوند.

ارتباط دیالکتیک و ظرفیت‌سازی نهادی در شهرسازی

1. تحلیل تضادها و تناقض‌ها:

   • دیالکتیک به تحلیل تضادها و تناقض‌ها در نهادهای شهری و فرآیندهای شهرسازی می‌پردازد. این تحلیل می‌تواند به شناسایی نقاط ضعف و قوت نهادها و فرآیندهای شهری کمک کند و راهکارهایی برای بهبود و توسعه ارائه دهد¹.

2. توسعه نهادی:

   • ظرفیت‌سازی نهادی به معنای تقویت و توسعه نهادهای شهری است. دیالکتیک می‌تواند به تحلیل فرآیندهای توسعه نهادی و شناسایی موانع و چالش‌های موجود در این فرآیندها کمک کند².

3. مشارکت و همکاری:

   • دیالکتیک به بررسی چگونگی تعامل و همکاری میان نهادهای شهری و شهروندان می‌پردازد. این تعاملات می‌توانند به تقویت ظرفیت‌های نهادی و بهبود فرآیندهای شهرسازی منجر شوند².

نمودار اصول دیالکتیک

در اینجا یک نمودار ساده از اصول دیالکتیک آورده شده است که نشان‌دهنده فرآیند تضاد و سنتز است:

 

این نمودار نشان می‌دهد که چگونه تضادها و تناقض‌ها می‌توانند به توسعه و تغییر منجر شوند و نقش دیالکتیک در تحلیل و بهبود فرآیندهای شهرسازی و ظرفیت‌سازی نهادی را نشان می‌دهد.

 

¹: شناسایی چالش‌ها و راهکارهای ظرفیت‌سازی نهادی در اجتماعات محله‌ای ²: تحلیلی بر ظرفیت نهادی- مدیریتی فضاهای شهری در ارتباط با مشارکت شهروندان

 

نهادها در نظریات قدرت و اقتصاد سیاسی چه جایگاهی دارند؟

نظریه قدرت و اقتصاد سیاسی دو حوزه مهم در علوم اجتماعی هستند که به بررسی روابط قدرت و ساختارهای اقتصادی در جوامع می‌پردازند. این دو حوزه به طور نزدیکی با یکدیگر مرتبط هستند و درک عمیق‌تری از چگونگی عملکرد جوامع و نظام‌های سیاسی و اقتصادی ارائه می‌دهند.

1. نظریه قدرت:
   • نظریه قدرت به بررسی چگونگی اعمال و توزیع قدرت در جوامع می‌پردازد. این نظریه‌ها به تحلیل روابط قدرت میان افراد، گروه‌ها و نهادها می‌پردازند و به بررسی چگونگی تأثیرگذاری قدرت بر رفتارها و تصمیم‌گیری‌ها در جوامع می‌پردازند⁵.
2. اقتصاد سیاسی:
   • اقتصاد سیاسی به مطالعه سیستم‌های اقتصادی و نحوه اداره آنها توسط سیستم‌های سیاسی می‌پردازد. این حوزه به بررسی تأثیرات سیاست‌های اقتصادی بر جوامع و همچنین تأثیرات اقتصادی تصمیمات سیاسی می‌پردازد¹.

نسبت بین نظریه قدرت و اقتصاد سیاسی:

• تأثیر متقابل: نظریه قدرت و اقتصاد سیاسی به طور متقابل بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند. قدرت سیاسی می‌تواند بر تصمیمات اقتصادی تأثیر بگذارد و بالعکس، ساختارهای اقتصادی می‌توانند بر توزیع و اعمال قدرت در جوامع تأثیرگذار باشند³.
• تحلیل ساختارهای قدرت: اقتصاد سیاسی به تحلیل ساختارهای قدرت اقتصادی و سیاسی می‌پردازد و به بررسی چگونگی تأثیرگذاری این ساختارها بر توسعه و توزیع منابع در جوامع می‌پردازد².

نقش نهادها: هر دو حوزه به بررسی نقش نهادها در اعمال و توزیع قدرت و همچنین در شکل‌دهی به سیاست‌های اقتصادی می‌پردازند

 

 

 

1. مفهوم قدرت از دیدگاه فوکو | دفتر انتشارات و فناوری آموزشی

2. اقتصاد سیاسی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

3. قدرت سیاسی و کنش اقتصادی - بومرنگ

4. اقتصاد سیاسی: ابزاری قدرت مند برای تحلیل و سیاست گذاری در عرصه های ...

5. گفتارهایی پیرامون اقتصاد سیاسی قواعد اساسی

جای خالی آموزش حکمروایی خوب در شهربازی ها (به مناسبت راه اندازی سرزمین شادانه شهرری)

 

در دنیای امروز، توسعه آموزش به نسل‌های آینده یکی از چالش‌های اساسی و مستمر جوامع بشری است. در این راستا، رویکردهای مختلفی برای بهبود ساختار آموزشی و توانمندسازی کودکان و نوجوانان پیشنهاد شده است. یکی از این رویکردها، برنامه‌ریزی پایین به بالا است که بر اساس آن، مشارکت و ابتکار از سطح محله به عنوان یکی از ابزارهای کلیدی در اداره جامعه و بهبود وضعیت آموزشی در نظر گرفته می‌شود.

رویکرد برنامه‌ریزی پایین به بالا، تمرکز بر روی نیازها و خواسته‌های واقعی افراد در سطح محله را ترویج می‌دهد. این روش به دلیل شناخت بهتر از بوم‌شناسی اجتماعی و فرهنگ محلی، زمینه‌ای را فراهم می‌کند تا آموزش‌های لازم با در نظر گرفتن شرایط خاص هر منطقه طراحی و اجرا شود. در این زمینه، «شهر بازی» به عنوان یک فضای یادگیری جذاب و تعاملی می‌تواند نقش اساسی ایفا کند.

شهر بازی به کودکان و نوجوانان این امکان را می‌دهد که در یک محیط سرگرم‌کننده و خلاق، مهارت‌های اجتماعی، تفکر انتقادی و حل مسئله را بیاموزند. این فضا، با فراهم کردن فرصت‌های یادگیری غیررسمی و تجربه‌مند، می‌تواند به ارتقای کیفیت آموزش کمک شایانی کند. این مدل آموزشی، نه تنها تمرکز بر روی نتایج علمی، بلکه بر توسعه شخصیت و توانایی‌های اجتماعی کودکان نیز تأکید دارد.

به‌علاوه، مشارکت از سطح محله موجب می‌شود که والدین، معلمان و جامعه به طور فعال در فرآیند یادگیری و آموزش مشارکت داشته باشند. این همکاری می‌تواند به تقویت روابط بین اعضای جامعه و افزایش حس مسئولیت‌پذیری اجتماعی منجر شود. همچنین، ایجاد شهر بازی‌ها به همراه برنامه‌های آموزشی متناسب با نیازهای هر محله، می‌تواند به نهادسازی در سطح محلی کمک کند.

در نهایت، برای تحقق این پروژه‌های آموزشی، باید از امروز شروع به نهادسازی کنیم. اتخاذ رویکرد برنامه‌ریزی پایین به بالا و ایجاد شهر بازی به عنوان یک فضای آموزشی می‌تواند گامی موثر در راستای توسعه همه‌جانبه نسل‌های آینده باشد. با همکاری جامعه، نهادهای آموزشی و دولت، می‌توان فرصت‌های یادگیری معناداری را برای کودکان و نوجوانان فراهم نمود که در نهایت به ارتقاء کیفیت زندگی در سطح محله و کشور منجر خواهد شد.

حل چالش‌های آموزشی و ایجاد بستری مناسب برای آموزش نسل‌های آینده مسئولیتی است که بر عهده همه ماست. بیایید با هم دست به کار شویم و از امروز برای تغییرات مثبت در سطح محله‌های خود تلاش کنیم.

شهرسازی و مدیریت شهری در تهران: تمرکز بر ظرفیت‌سازی اجتماع محلی

شهرسازی و مدیریت شهری در تهران، همانند بسیاری از کلان‌شهرهای جهان، با چالش‌های متعددی روبرو است. از جمله این چالش‌ها می‌توان به مدیریت محله‌ای و ظرفیت‌سازی اجتماعی اشاره کرد که نقش مهمی در توسعه پایدار شهری ایفا می‌کنند. در دهه‌های اخیر، توجه به مدیریت محله‌محور و تقویت سرمایه اجتماعی به عنوان رکن‌های اساسی در توسعه شهری مطرح شده‌اند.

 

مدیریت محله‌محور به معنای توجه به نیازها و ظرفیت‌های خاص هر محله است. این رویکرد، با تأکید بر مشارکت شهروندان و تقویت نهادهای محلی، به دنبال ایجاد توسعه‌ای است که پاسخگوی مسائل و مشکلات محلی باشد. در این راستا، شهرداری تهران اقدامات متعددی را انجام داده است، از جمله تعیین مرزهای محلات، برگزاری انتخابات شورایاری‌ها، احداث سراهای محلات، و برنامه‌ریزی برای برگزاری فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی.

 

ظرفیت‌سازی اجتماعی به معنای تقویت پیوندهای اجتماعی و افزایش مشارکت شهروندان در امور محله است. این امر می‌تواند به افزایش اعتماد و همکاری میان شهروندان و بهبود کیفیت زندگی در سطح محله کمک کند. تحقیقات نشان داده‌اند که سرمایه اجتماعی می‌تواند نقش مهمی در موفقیت مدیریت محله‌محور داشته باشد.

 

صاحب‌نظران معتقدند که برای دستیابی به توسعه پایدار شهری، باید به ظرفیت‌های اجتماعی محلی توجه ویژه‌ای شود. این امر نیازمند یک برنامه‌ریزی دقیق و همچنین درک عمیق از بافت‌ها و ساختارهای اجتماعی محلات مختلف است. مدیریت شهری تهران در تلاش است تا با اتخاذ رویکردهای نوین و مشارکت‌جویانه، به این هدف دست یابد و محله‌هایی زنده و پویا را شکل دهد که در آن‌ها شهروندان نق