اهمیت مشارکت مردم در توسعه پایدار

مشارکت مردمی امروزه در اجتماعات بشری از جایگاه ویژه ای برخوردار است . استراتژی مشارکت در ابعاد اقتصادی و اجتماعی و ... نشانگر روح دموکراسی و مردم سالاری حکومتها و دولتهاست .   نظریه پردازان اجتماعی معتقدند که که توسعه و پیشرفت در تمامی عرصه ها بدون مشارکت بخشهای تاثیرگذار در جوامع مدرن امکان پذیر نیست  و امروزه بحث مشارکت از اعتبار و اهمیت ویژه ای در تمامی امور زندگی  بشری برخوردار است . و برخی صاحبنظران غربی تحول در ساختار اقتصاد سیاسی غرب را مشارکت مردمی با ارکان حکومتی در غرب ، و ایجاد دولت رفاه را بعد از جنگ جهانی دوم ، از ثمرات فرآیند مشارکت مردمی می دانند و برای توسعه و پیشرفت جهان سوم نیز فرمول توسعه مشارکتی را توصیه می کند . در ادبیات جدید توسعه  نیز که در اجلاس سازمان ملل متحد [1]، مورد نظر جهانیان قرار گرفت اصطلاح تخصصی « توسعه از پایین به بالا » که بیانگر توجه به برنامه ریزی برای توسعه پایدار از سطوح زیرین و به طبع آن تدوین برنامه های کلان تر می باشد ،  ناظر بر اهمیت  نقش مشارکت مردم در طرح ریزی و اجرای برنامه های توسعه جوامع بشری می باشد . موارد مذکور اهمیت پرداختن مقوله مشارکت را در سطح جهانی نشان می دهد . در کشور در حال توسعه ما نیز جلب مشارکت شهروندان و نهادینه سازی آن بجهت تحقق توسعه پایدار همواره مورد تاکید مسئولین و صاحب نظران بوده است .

 در حوزه مدیریت شهری ، شهرداری به عنوان یک سازمان عمومی و غیر انتفاعی که وابستگی های زیادی به امکانات جامعه خود دارد ، می بایستی ساختار مدیریتی و سازمان اداری خود را به سوی یک سیستم مشارکتی سوق دهد تا بتواند به بهترین وجه از شرایط و امکانات جامعه استفاده نماید و علاوه بر اینکه به اهداف سازمانی خود نایل می شود ، با ایجاد روندی مشارکتی و دخالت مردم در تصمیم گیریها و سرنوشت شهر ، نوعی مشروعیت قانونی را از شهروندان اخذ کند . لذا مطالعه در این مورد مورد توجه بسیاری از پژوهشگران این حوزه قرار داشته و تاکنون جلب مشارکت شهروندان در قالب الگوهای مختلف مورد توجه و ارزیابی قرار گرفته است  ، انجمنهای ایالتی و ولایتی ، انجمنهای بلدی ، شوراهای اسلامی شهر و روستا ، پروژه شهر سالم  ، طرح شهردار مدرسه ، طرح محله سالم واخیرا تشکیل هیات امنا در غالب طرح مدیریت محله برنامه هایی هستند که به هدف جلب مشارکت شهروندان اجرا شده اند .

مدیریت شهری

مدیریت شهری در معنا عبارت از سازماندهی عوامل و منابع برای پاسخ گویی به نیاز های ساکنان شهر است. با توجه به اینکه شهر دارای نظامی بازاست ، مدیریت شهری بیش از حیطه کالبدی شهر را در بر می گیرد.

     مدیریت‌ شهری‌ عبارت‌ است‌ از یک ‌سازمان‌ گسترده ، متشکل‌ از عناصر و اجزاء رسمی‌ و غیررسمی‌ موثر و ذیربط‌ در ابعاد مختلف‌ اجتماعی، اقتصادی‌ و کالبدی‌ حیات‌ شهری‌ با هدف‌ اداره، کنترل‌ و هدایت‌ توسعه‌ همه‌ جانبه‌ و پایدار شهر است .

در تعریفی دیگر مدیریت‌ شهری‌ عبارت‌ است‌ از اداره‌ امور شهر به‌منظور ارتقاء مدیریت‌ پایدار مناطق‌ شهری‌ در سطح‌ محلی‌ بادرنظر داشتن و تبعیت‌ از اهداف‌ سیاستهای‌ ملی ، اقتصادی‌ و اجتماعی‌ کشور است .

     بر این اساس مدیریت شهری کلیه عرصه های اجتماعی اقتصادی , و سیاسی شهر را شامل می شود. در این راستا هدف کلان مدیریت شهری ایجاد محیطی قابل زندگی برای همه همراه با عدالت اجتماعی , کارایی اقتصادی و پایداری زیست محیطی است .     مدیریت شهری نوین با توجه به انگاره دولت حداقل و تمرکززدایی به بسیج جدید از طریق توانمند سازی اجتماعات محلی برای اداره خود و مذاکره با شراکت بین بخشهای خصوصی , عمومی و دولتی تاکید دارد و علاوه بر برنامه کالبدی , برنامه اجتماعی و اقتصادی را لازم می داند.

     مدیریت شهری همواره در تعامل با برنامه ریزی شهری بوده است. برنامه ریزی شهری روندی آگاهانه برای تعیین سلسله اقداماتی در نیل به اهداف توسعه شهری است. در این راستا مدیریت شهری تمهیدات اجرای آن را فراهم می سازد و نیز سفارش دهنده آن و رابط با حکومت شهری برای تصویب آن محسوب می شود. در واقع تعاملی بین مدیریت شهری و برنامه ریزی شهری ضرورت دارد تا برنامه ریزی واقع گرا و مدیریت آینده نگر باشد.

     در سلسله مراتب مدیریت شهری حکومت محلی و حکومت شهری جایگاه ویژه ای دارند. حکومت محلی, نظامی است که با اعمال قدرت مشروع برآمده از اراده شهروندان به عملکرهای مشترک و تامین رفاه عموم در محدوده زندگیشان نظم می بخشد. حکومت محلی بر حسب نوع سکونت های قلمرو خود می تواند صرفا شهری یا روستایی و یا مجموعه ای از هر دو باشد.

    حکومت شهری به عنوان نوعی حکومت محلی شامل شورای شهر به مثابه نهاد قانونگذار و شهرداری و دستگاههای اجرایی مسئول در شهر به مثابه نهادهای مجری محسوب می شوند و مشروعیت آنها گاه غیر مستقیم با تفویض اختیار از بالا ( سطح ملی یا ایالتی ) و گاه مستقیم از سطح محلی ناشی می شود.

نهادهای محلی و مدیریت محله

محلات در یک همکاری دسته جمعی و با کنار هم قرار گرفتن چند ظرفیت مختلف اداره می شود. بنابراین لازم است که به نقش همه نهادها و حتی افراد ذی نفوذ در محله توجه کرد.

· نهادهای عمومی مثل شهرداری ناحیه ، هیات امنای مدیریت محله و…

· نهادهای دولتی مثل مدارس ، واحدهای محلی نیروی انتظامی ، درمانگاه های که کارکرد محلی دارند و…

· انجمنهای رسمی و سازمانهای مردم نهاد غیر دولتی مثل خیریه ها ، هیات های مذهبی ، مساجد ، انواع کانون ها و انجمن ها، گروه های داوطلب محیط زیست ، مدیریت بحران ، سلامت و …

· شهروندان و هیات مدیره های مجتمع های مسکونی و…

همگی ظرفیت هایی هستند که می توانند در اداره محلات نقش بازی کنند. اما در حال حاظر نقش نمایندگان محلات یعنی شورایاریها به عنوان کسانی که داوطلابانه برای امور محله وقت می گذارند بسیار پر اهمیت است . شورایاریها به عنوان حلقه واسط بین شهروندان و مدیریت شهری عمل می کنند اما باید در جهت گسترش ارتباط با سایر نهادهای محلی تلاشی مضاعف نمایند. آنها می توانند از مشاوره داوطلبانه نخبگان محله غالب کارگروه های تخصصی در شورایاری ها استفاده کنند. و به این وسیله دامنده مشارکت را در محله گسترش دهند از طرفی با دعوت از نمایندگان سایر نهادهای درگیر در امور محلی در حوزه های اجتماعی و فرهنگی می توان از امکانات موجود در محلات مثل کلاسهای مدرسه ، بسیجیان ، فعالیتهای فرهنگی Ngo ها ، امکانات مساجد و… برای اجرای برنامه های محلی استفاده نمود و دست به یک نوع هم افزایی محلی زد . که به مرور پله های بالاتری از مشارکت را منتهی می شود و محله را تا سرحد خودکفایی در اداره خود پیش خواهد برد .

شورایاری ها و مشارکت مردم در شهر تهران

 با تشکیل انجمنهای معتمدین محله ( شورایاریها ) حرکت جدیدی در جهت جلب مشارکت شهروندان با مدیریت شهری شهر تهران آغاز شده است. به تصریح شورای اسلامی شهر تهران اصلی ترین ماموریت و رسالت این نهاد نوپای اجتماعی بستر سازی برای جلب و گسترش مشارکتهای مردمی در اداره ، بهبود و ارتقای وضعیت کیفی و کمی محلات شهر تهران می باشد . هم اکنون در تمامی 374 محله شهر تهران شورایاری موجودیت خود را بدست آورده ، و از یکسو  با مردم و از سوی دیگر با مدیریت شهری شهر تهران در حال تعامل هستند. این نهاد اجتماعی مدتی است که رو به آینده دارد تا نتیجه انتخابات شورای اسلامی شهر تهران مشخص شود و در پی آن ادامه و میزان فعالیت خود را بر این مبنا روشن تر ببیند. مدیریت شهری حاظر سهم به سزایی در رشد فعالیت های مشارکت جویانه محلی داشته است و این موضوع را با اعتقاد به این موضوع دنبال نموده است . امید است شورای شهر بعدی نیز بر ادامه این راه که در بلند مدت ثمرات فراوانی برای شهر تهران خواهد داشت گام بردارد.||

دلایل اولیه طراحی شورایاریها در منشور تهران

دکتر پرویز پیران را یکی از اولین طراحان شورایاری ها می دانند ایشان در مورد ضرورت اداره مردمی و مشارکتی شهر اینگونه بیان می دارند " مدیریت شهری در شرایط کنونی کشور با مشکلات و امکانات در حال شکل گیری ،  شهرها چاره ای جز مستقل شدن و اداره خود ندارند . این امر در آینده تشدید هم خواهد شد . فرهنگ شهری و عناصر آن می توانند در جامعه ای جوان عرصه ای باشند که اقتصاد و فرهنگ را به یکدیگر گره بزند و ضمن ایجاد شهری انسانی قادر به اداره خود نیز باشد . این امر مستلزم تحقق واقعی و غیر نمایشی راهبردهای اساسی ، یعنی شهروند مداری و پایداری است . اداره مردمی و مشارکتی شهر ، راهبرد قرن بیست و یکم است . شهرهای ایران را فقط با الگویی مشارکتی و با حضور واقعی شهروندان ، صاحب حقوق و موظف می توان از سیطره نوکیسه ها نجات داد ( مدیریت شهری ؛ زمستان 80 )"

همچنین ایشان در مورد شورایاری ها و علت پیشنهاد این طرح در منشور شهر تهران  ایده اولیه طراحی انجمنهای شورایاری را همان تداوم فلسفه وجودی شورای اسلامی شهر تهران تا مقیاس محله ای دانسته اند :" آنچه که به ایده یا فکر اولیه طراحی انجمنهای شورای محله های شهر تهران منجر شده است . از درک ضرورت های حیاتی بر آمده از شرایط کشور نتیجه داده است. و در این مرحله فهرست وار مهمترین آنها اشاره می شود :

بررسی تحولات کشور در فق 1400هجری ـ شمسی  با توجه به حجم جمعیت جوان فوق العاده آن در این نتیجه گیری منجر می شود که امکان ادامه دخالت همه جاذبه دولت در تمامی عرصه های کار و زندگی منتهی است . شاخص های تولد ، اشتغال .... همگی حکایت از ضرورت کوچک شدن دولت و تقویت وظایف نظارتی و برنامه ریزی دولت داشته . عرصه های دخالت آحاد مردم از طریق نمادهای مردمی به ضرورت ما باید گسترش یابد .

2 ـ بسط دخالت آگاهانه مردم با موانعی جدی روبروست که از حاکمیت آمرانه حکومت شاهنشاهی برای قرنهای متمادی نشات می گیرد . این امر سبب شده است تا آحاد مردم با اصول مشارکت واقعی و غیر نمایش نا آشنا باقی بمنند و در عرصه های رسمی به ویژه شهری نامشارکتی رفتار کنند .

3- تداوم مشارکتی بودن آحاد مردم به ویژه در عرصه های غیر تدارکاتی ، غیر مذهبی ، شهری و مدنی از یکسو و تغییر شاص ای اجتماعی ـ اقتصادی و فرهنگی و سیاسی شور از سوی دیگر امکان بروز بحران جدی در زمینه گوناگون قویا" مطرح می سازم .

4- با توجه به احتمال قوی بروز بحرانهای جدی و به خطر افتادن ارکان جامعه بسط نهاد های مشارکتی و سازمانهای مردمی را الزامی تاریخی و حیاتی ساخته است و به ضرورتی فوق العاده  تبدیل کرده است . کافی است توجه شود یکی از کارکردهای نهاد های مشارکتی و سازمانهای مردمی تعدیل تقاضاهای گسترده مردم در زمینه های گوناگون و بسیج امکانات مردمی در فراهم کردن بخشی از تقاضا های روبه رشد احاد افراد جامعه و یاری رساندن به حفظ پایه های اصلی نظام و ارکان مهم جامعه است .این واقعیت و منظر از گرایشهای سیاسی و جناح بندی ها اهمیتی اساسی دارد که بی توجهی به آن کل نظام را با مشکل مواجه خواهد ساخت

5- خوشبختانه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که خونبهای شهدای عزیز اسلام است بر تقویت نهادهای مردمی صحه گذاشته است که پیش بینی شوراهای اسلامی ادر سطوح مختلف آن از آن جمله اند لیکن بدون تردید قوانین شوراها با کاستی هایی همراه است که تجربه چند ماهه شوراهای اسلامی شهر و روستا به خوبی بر آن مهر تایید می نهد .

بر اساس موارد بالا ضرورت بسط وجودی شوراهای اسلامی شهر و روستا از هر حیث احساس می گردد . و ضرورت بسط وجودی شوراها  از طریق تشکیل انجمنهای مردمی را نشان می دهد که انجمنهای مردمی را نشان می دهد که انجمنهای شورایاری محلات تنها نمونه ای از آن بحساب می آید .بر این پایه فکر اولیه طراحی انجمنهای شورایاری محلات تهران شکل گرفت .

مفهوم و تعاریفی ازمحله

مفهوم محله بعنوان بستر یا محل سکونت، ریشه تاریخی دارد؛ بنا به یک تعریف تاریخی (مدنی پور 1994)، واحدهای مختلف شهر که طبقات مختلف اجتماعی را در خود جای می‌دهند یا نواحی شهری (با مرزهای اداری یا رسمی) که دامنه‌ای از گروه‌های اجتماعی را تحت پوشش قرار می‌دهند محله نامیده‌می‌شده‌اند…

اما باید گفت تعریفی که ما از محله به معنای عام داریم همان بافت های سنتی و قدیمی از شهر است که با اسم های برگرفته از هویت تاریخی این بافت ها شناخته می شود . مثلا تصویر محله سنگلج ، پامنار ، تجریش ، چالهرز ، نارمک ، سلسبیل ، جوادیه و …. و هنوز در ذهن ما این اسامی بیانگر تعریف محله است . این در حالی است که محله در تقسیم بندی شهری که امروزه آن را می شناسیم تصویری به مراتب پیچیده تری دارد محله به عنوان یک واحد شهری می‌تواند تعاریف گوناگونی داشته باشد، محله توسط رشته‌های گوناگون علمی که با شهر سر و کار داشته‌اند تعریف شده‌ است. جامعه‌شناسان، جغرافیدانان، روانشناسان، طراحان شهری و… سعی کرده‌اند تا از دیدگاه خود تعاریفی در مورد محله ارائه دهند. به عنوان مثال :

· «محله واحد فیزیکی و اجتماعی با سازمان‌های اجتماعی که بزرگ‌تر از خانوار و کوچک‌تر از شهر می‌باشد.» (1985. Kurpat)

· «محلات قسمت‌هایی از شهر هستند که میان‌اندازه و یا بزرگ باشند. باید واجد دو بعد باشند. تا ناظر احساس کند وارد آن شده است.» (لینچ، 1383)

· «محله مفهومی جغرافیایی و اجتماعی است. از نظر فیزیکی قسمتی از شهر است که به وسیله مرزهایی مشخص شده است. که این مرزها می‌توانند شبکه راه‌ها، راه‌آهن، رودخانه، کانال‌ها، فضاهای باز باشند و دارای گونه‌های یکسانی از واحدهای مسکونی است، و یک مرکز تجاری در مرکز آن قرار دارد. از نظر اجتماعی دارای ساکنینی است که از نظر طبقه اجتماعی و یا قومیت دارای تشابه می‌باشند.» (1989, Mitchell)

· «محله همان چیزی است که ساکنین آن را محله می‌دانند.» (1981, Downs)

· «محله ناحیه‌ای است که آشنایی با آن باعث آسودگی خاطر می‌گردد و هرچه شما از خانه به طرف لبه‌های محله می‌روید آشنایی شما با مردم و مکان‌ها کمتر می‌شود.» (1985, Kurpat)

· «محله‌ شهری به عنوان بخشی از شهر تعریف می‌شود که دارای لبه‌های کارکردی یا فضایی هویتمند و ترکیب عملکردهای کوچک مقیاس باشد. یک محله شهری معمولاً متشکل از، بیش از یک واحد همسایگی است. (2005, Philine Gaffron and others)

عنوان دومین مطلب آزمایشی من

این متن دومین مطلب آزمایشی من است که به زودی آن را حذف خواهم کرد.

زکات علم، نشر آن است. هر وبلاگ می تواند پایگاهی برای نشر علم و دانش باشد. بهره برداری علمی از ,بلاگ ها نقش بسزایی در تولید محتوای مفید فارسی در اینترنت خواهد داشت. انتشار جزوات و متون درسی، یافته های تحقیقی و مقالات علمی از جمله کاربردهای علمی قابل تصور برای ,بلاگ ها است.

همچنین وبلاگ نویسی یکی از موثرترین شیوه های نوین اطلاع رسانی است و در جهان کم نیستند وبلاگ هایی که با رسانه های رسمی خبری رقابت می کنند. در بعد کسب و کار نیز، روز به روز بر تعداد شرکت هایی که اطلاع رسانی محصولات، خدمات و رویدادهای خود را از طریق بلاگ انجام می دهند افزوده می شود.